Niet-aangeboren hersenletsel (NAH)

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) is elke afwijking of beschadiging van de hersenen die na de geboorte is ontstaan. Hersenletsel kan ontstaan door beschadiging van de hersenen door ziekte of andere oorzaken. Jaarlijks worden ongeveer 130.000 Nederlanders getroffen door hersenletsel.

Beschadiging van de hersenen kan worden veroorzaakt door een ongeval, een beroerte, een hersentumor, langdurig zuurstoftekort of een infectie. Ziekten zoals Multiple Sclerose of Parkinson kunnen ook leiden tot hersenletsel.

Een hersentumor is een gezwel dat in de hersenen ontstaat als gevolg van ongeremde celdeling. Er bestaan veel verschillende soorten hersentumoren. Primaire hersentumoren zijn tumoren die uit het hersenweefsel zelf ontstaan. Een uitzaaiing van een primaire tumor elders in het lichaam (bijv. in de long of borst) naar de hersenen wordt een secundaire hersentumor of hersenmetastase genoemd.

Een bijzondere vorm van niet-traumatisch hersenletsel is het meningeoom. Dit is een tumor die zich buiten de hersenen, maar binnen de schedel bevindt. Dit wordt ook wel een extracerebrale tumor genoemd. Deze is vaak goedaardig, maar door de druk die deze veroorzaakt, is behandeling wel noodzakelijk omdat deze tumor dezelfde klachten veroorzaakt als een primaire hersentumor.

Symptomen die wijzen op een hersentumor zijn:
– Ernstige en aanhoudende hoofdpijn die ontstaat door het drukverschil in de schedel. Soms gaat deze hoofdpijn gepaard met misselijkheid, dubbelzien, sufheid of zelfs een coma.
– Uitvalverschijnselen zoals verlamming van ledematen of gezichtsdelen, (gedeeltelijke) uitval van zintuigen zoals gevoel, zicht of spraak
– Ook aandachts- en concentratiestoornissen of evenwichtsproblemen kunnen wijzen op een hersentumor.
– Tenslotte kunnen epileptische aanvallen ontstaan doordat een hersentumor delen van de hersenschors beschadigt of irriteert. Dit leidt tot een soort kortsluiting die een epileptische aanval veroorzaakt.

Pseudotumoren
Vrij zeldzaam is de aandoening pseudotumor cerebri, waarbij de patiënt alle symptomen ervaart van een hersentumor, maar er feitelijk geen hersentumor bestaat. Dat verschijnsel heet ook wel idiopathische intracraniële hypertensie ofwel verhoogde druk in het hoofd. De ruimte rond de hersenen is gevuld met een vloeistof, liquor cerebrospinalis. Als er te veel vloeistof is, (bijvoorbeeld omdat de hersenen deze vloeistof te weinig opnemen), loopt de hersendruk op. Mogelijke oorzaken zijn sinustrombose en medicijngebruik (met name tetracycline en aanverwante medicijnen).

Traumatisch hersenletsel ontstaat door een oorzaak buiten het lichaam. Bijvoorbeeld als gevolg van een huiselijk, verkeers- of sportongeval. Het hersenletsel kan hierbij ontstaan door:
– een val, bijvoorbeeld van een trap of een hoger gelegen deel
– een zwaar voorwerp tegen het hoofd
– een klap of stoot tegen het hoofd, bijvoorbeeld bij een vechtpartij of sportwedstrijd
– het hevig heen en weer schudden van een (klein) kind (shaken baby-syndroom)
– het binnendringen in de hersenen van bot gedeeltes (als gevolg van schedelbreuk) of van een voorwerp, zoals een kogel, steekwapen of ijzeren voorwerp.

Rond de 85.000 mensen per jaar lopen traumatisch hersenletsel op. De meesten van hen worden niet gezien door een huisarts of door een eerste hulp post en als zodanig niet geregistreerd. Hersenschade door een sportongeval blijkt veel vaker voor te komen dan gedacht. Elk jaar lopen ongeveer 76.000 sporters hoofdletsel op, waarvan er 14.000 op een spoedeisende hulp-afdeling belanden en er gemiddeld 6 aan hun blessure overlijden. Voetbal, hockey, paardrijden, schaatsen, wielrennen, zeilen en zwemmen zijn de meest risicovolle sporten.

Afasie
Afasie is strikt genomen geen vorm van hersenletsel maar wel een van de meest ingrijpende gevolgen daarvan. Wanneer iemands taalvermogen door hersenletsel niet meer goed functioneert, heet dat afasie (A = niet, fasie = spreken). Iemand met afasie kan niet meer zeggen wat hij wil of bedoelt, kan dus minder goed taal gebruiken dan voorheen. Afasie is daarmee een taalstoornis.

Hoe ontstaat afasie?
Afasie kan ontstaan als gevolg van een beroerte (CVA) of een TIA. Andere oorzaken van afasie zijn een trauma, een verwonding van de hersenen door bijvoorbeeld een (verkeers)ongeluk of een hersentumor. Door deze oorzaken wordt de bloedsomloop in de hersenen verstoord. Op de plaats waar te weinig bloed komt, ontstaat zuurstofgebrek. Hierdoor sterven de hersencellen op die plaats af. In de hersenen liggen allerlei gebieden met verschillende functies. Wanneer er hersencellen afsterven in een gebied, wordt de functie van dat gebied verstoord. Hoe erg de gevolgen hiervan zijn, hangt o.a. af van de ernst van de verwonding en de plaats daarvan in de hersenen. De gebieden voor het taalgebruik liggen bij de meeste mensen in de linker helft van de hersenen. Bij een letsel in deze taalgebieden spreken we van afasie. Na het ontstaan van afasie is er altijd wel enig herstel van het taalvermogen, maar zelden of nooit volledig. Toch is er met veel oefenen, telkens weer proberen en volhouden vaak enige verbetering te behalen.

Leven met afasie
In Nederland hebben ongeveer 30.000 mensen afasie. Ongeveer 20% van de mensen die een beroerte krijgt, krijgt ook te maken met afasie. Mensen die afasie hebben, vinden dat afasie te weinig bekend is bij het grote publiek. Afasie kan iedereen overkomen: ras, geslacht, opleiding en sociale status spelen daarbij geen enkele rol. Afasie is bij iedereen anders. Dat is onder andere afhankelijk van de plaats en de ernst van het hersenletsel, het vroegere taalvermogen en iemands persoonlijkheid. Sommige mensen met afasie kunnen wel goed taal begrijpen, maar hebben moeite met het vinden van de juiste woorden of met het formuleren van zinnen. Anderen spreken juist wel veel, maar wat zij zeggen is voor de gesprekspartner niet of moeilijk te begrijpen; deze mensen hebben vaak grote problemen met het begrijpen van taal. Iemand die afasie heeft gekregen, beschikt over het algemeen nog over dezelfde intellectuele capaciteiten als voorheen. Afasie is dus geen intelligentiestoornis.

Ongeveer 50% van de mensen met afasie krijgt een jaar of langer logopedische therapie. Naar schatting 75% van de mensen met afasie zijn blijvend arbeidsongeschikt. De mensen die wel weer een betaalde baan oppakken, werken vaker in een lagere functie dan voor de afasie.

TIA
Een tijdelijke of voorbijgaande beroerte wordt ook wel TIA genoemd: Transient Ischemic Attack. De verschijnselen duren vaak niet langer dan 30 minuten, maximaal 24 uur. Kenmerkende verschijnselen voor een TIA zijn: verward praten, tinteling of verlammingsverschijnselen aan één kant van het lichaam, problemen met het zien, duizeligheid, etc.

De oorzaken van een TIA zijn vergelijkbaar met die van een beroerte. Meestal ontstaat een TIA doordat bloedpropjes met vetachtig materiaal en kalk uit de wand van bloedvaten loslaten. De propjes lopen uiteindelijk vast in de kleine bloedvaten van de hersenen. Daardoor wordt een bloedvat afgesloten en krijgen de hersenen tijdelijk te weinig zuurstof. Ook samengeklonterde bloedplaatjes of bloedstolsels kunnen een TIA veroorzaken. Mensen met een hoge bloeddruk, aderverkalking, een hartziekte of suikerziekte hebben meer kans om een TIA te krijgen

Een TIA is een tijdelijke aandoening. Het is wel mogelijk dat een TIA zich herhaalt of dat er ernstigere gevolgen ontstaan. Eén op de drie mensen die een TIA heeft gehad, krijgt binnen een jaar een CVA of beroerte. Een TIA is goed te behandelen. Met de behandeling van een TIA kan een CVA voorkomen worden.
Als u of iemand in uw omgeving een TIA heeft gekregen, is het belangrijk dat binnen 24 uur een neuroloog wordt ingeschakeld. Deze zal een behandeling starten om een eventuele CVA te voorkomen. Het grootste risico op een CVA loopt een getroffene binnen 10 dagen na de TIA.

CVA
De meest voorkomende oorzaak van hersenletsel is een beroerte. Dit wordt ook wel CVA genoemd: Cerebro Vasculair Accident. Dat betekent: een ongeluk in de bloedvaten van de hersenen. Elk jaar worden in Nederland 41.000 mensen voor de eerste keer door een beroerte getroffen.

CVA heeft twee veel voorkomende vormen: het herseninfarct en de hersenbloeding. Het herseninfarct is de meest voorkomende vorm van CVA. In de meerderheid van de gevallen gaat het om een verstopping in de bloedvaten door een propje, dichtslibbing of een combinatie daarvan.

Als een bloedvat in de hersenen lekt of is geknapt, wordt dat een hersenbloeding genoemd. Zowel bij een herseninfarct als bij een hersenbloeding stroomt er te weinig bloed naar een deel van de hersenen. Daardoor krijgt een gedeelte van de hersenen te weinig zuurstof en hierdoor sterven de hersencellen op die plaats af. In de hersenen liggen allerlei gebieden met verschillende functies. Wanneer er hersencellen afsterven in een bepaald gebied, wordt de functie van dat gebied verstoord. Hoe erg de gevolgen hiervan zijn, hangt o.a. af van de ernst van de verwonding en de plaats daarvan in de hersenen.

Een CVA is te herkennen aan acute verschijnselen, zoals verlammingen in één helft (links of rechts) van het lichaam (hemiplegie). Ook plotselinge taalproblemen, zoals langzamer of moeizamer spreken, zijn een aanwijzing voor een CVA.

Een CVA of beroerte kan veel oorzaken hebben: een te hoge bloeddruk, een te hoog cholesterolgehalte, suikerziekte (Diabetes) , overgewicht, hartritmestoornissen, onvoldoende lichaamsbeweging of roken. Verder zijn er erfelijke factoren die een CVA-risico opleveren. Een voorbeeld van een zeldzame erfelijke aandoening die leidt tot hersenbloedingen is de Katwijkse ziekte.

Naast de al genoemde vormen van hersenletsel zijn er ook nog:
– Infecties van hersenen (encefalitis) of hersenvliezen (meningitis). Lees meer hierover op de website van de Meningitis Stichting : www.meningitis-stichting.nl
– Hersenkneuzing. Lees meer hierover op : www.hersenkneuzing.nl
– Vergiftiging/intoxicatie (drugs, alcohol)
– Zuurstofgebrek (hypoxie/anoxie), ten gevolge van hartstilstand; bijna-verdrinking, bijna verstikking of rookvergiftiging
– Epilepsie. Lees meer hierover op : www.epilepsie.nl
– Waterhoofd/hydrocephalus
– Stofwisselingsaandoeningen

(Met dank aan Hersenletsel.nl voor de informatie)

Kijk verder ook eens op Hersenletsel-uitleg.