Bij stress maken gezonde bijnieren extra cortisol. Bij mensen met bijnierschorsinsufficiëntie maken de bijnieren niet genoeg cortisol, terwijl het lichaam dat wel nodig heeft. Daarom moeten dergelijke patiënten dagelijks extra cortisol vervangende medicatie innemen. Als mensen geen extra medicatie nemen, dan ontstaan klachten van misselijkheid, braken en buikpijn. Vervolgens kan een levensbedreigende situatie ontstaan van lage bloeddruk, lage bloedsuikers en coma. Dit wordt bijniercrisis of Addison crisis genoemd.
Er zijn drie verschillende vormen van de ziekte van Addison: primaire, secundaire en tertiaire bijnierschorsinsufficiëntie.
- Primaire bijnierschorsinsufficiëntie
Bij primaire bijnierschorsinsufficiëntie ligt de oorzaak in de bijnier zelf. Bij deze vorm van de ziekte van Addison is de concentratie van cortisol en aldosteron in het bloed nagenoeg nul en de ACTH-concentratie sterk verhoogd. Doordat er te weinig of geen cortisol kan worden aangemaakt door de bijnier blijft de hypofyse steeds maar doorgaan ACTH te maken.
- Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie
Bij secundaire bijnierschorsinsufficiëntie is het defect gelegen in de hypofyse of – in zeldzame gevallen – in de hypothalamus. De bijnieren worden dan dus onvoldoende gestimuleerd. Deze vorm van een bijnierschorsinsufficiëntie kan bijvoorbeeld ontstaan door een hypofysetumor, een operatieve behandeling of bestraling van de hypofyse.
- Tertiaire bijnierschorsinsufficiëntie
Tertiaire bijnierschorsinsufficiëntie wordt meestal veroorzaakt door een behandeling met medicijnen. Bepaalde medicijnen (zoals prednison en andere synthetische glucocorticosteroïden) kunnen de normale regulatie van hypothalamus, hypofyse en bijnier verstoren.
Is bijnieruitputting hetzelfde als bijnierschorsinsufficiëntie?
Nee, dat is niet hetzelfde. In de reguliere geneeskunde wordt het begrip bijnieruitputting niet erkend als aandoening. Er bestaat namelijk geen enkel wetenschappelijk bewijs voor het concept van bijnierslijtage onder invloed van aanhoudende stressprikkels. De Endocrine Society / Hormone Health Network publiceerde erover op hun website.
Ook al wordt bijnieruitputting niet erkend als ziekte, toch zijn de klachten die mensen ervaren uiteraard wel degelijk reëel. De verschijnselen kunnen berusten op andere aandoeningen, zoals een traag werkende schildklier, slaapapnoesyndroom, ontstekingsziekten, depressie, etc. Ook kan een ongezonde levensstijl een rol spelen. Uiteraard overlapt het beeld met dat van bijnierschorsinsufficiëntie. Echter, voor de laatstgenoemde zijn verschijnselen als gewichtsverlies, gebrek aan eetlust, spierzwakte, misselijkheid, braken, diarree, duizeligheid en lage bloeddruk specifieker. Bovendien is bijnierschorsinsufficiëntie hard te maken met gevalideerde diagnostische testen en bij bijnieruitputting is dat niet het geval.
Klachten bij secundaire bijnierschorsinsufficiëntie
Dit zijn de meest voorkomende klachten bij secundaire bijnierschorsinsufficiëntie:
- gewichtsverlies;
- moeheid, weinig energie;
- minder eetlust;
- misselijkheid en braken;
- lage bloeddruk;
- pijnlijke spieren en gewrichten;
- somberheid;
- concentratieproblemen en vergeetachtigheid;
- verandering ontlastingspatroon en buikpijn;
- hoofdpijn.
Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie testen
Het accuraat meten van cortisol is lastig, omdat de waarde de hele dag schommelt. Het is daarom belangrijk naar een endocrinoloog te gaan die veel ervaring heeft met het meten van cortisol. Er zijn verschillende functietesten waarmee ze secundaire bijnierschorsinsufficiëntie kunnen aantonen.
Herken een Addisoncrisis
Sommige mensen met een hypofyseaandoening hebben een tekort aan het hypofysehormoon cortisol. Zij moeten dit tekort dagelijks aanvullen met een vervangend medicijn. Een Addisoncrisis kan bij deze patiënten ontstaan wanneer het lichaam plotseling aan grote ‘stress’ wordt blootgesteld en de hoeveelheid hydrocortison in het lichaam niet voldoende is. Een crisis kan bijvoorbeeld optreden bij:
- een ziekte (zware griep);
- een ernstige verwonding;
- een operatie;
- bloedverlies;
- een val of een ongeluk;
- braken en diarree;
- hoge mate van psychische stress.
Wanneer je hydrocortison niet kan binnenhouden, kan een Addisoncrisis zeer snel optreden.
Wat zijn de symptomen van een Addisoncrisis?
Symptomen van een naderende Addisoncrisis:
- vermoeidheid;
- concentratieproblemen, niet meer goed kunnen denken;
- spierzwakte;
- somberheid;
- geen eetlust;
- duizeligheid, verwardheid.
Ernstige symptomen van een Addisoncrisis:
- misselijkheid, een wee gevoel in de maag;
- braken;
- buikpijn en diarree;
- koorts;
- slaperigheid, sufheid, zwakte, neiging tot flauwvallen.
Bekijk het stress-schema om te zien hoeveel extra hydrocortison je moet nemen. Neem je geen extra medicatie, dan riskeer je een Addisoncrisis en dat kan levensbedreigend zijn!
Wanneer de noodinjectie gebruiken?
Ben je niet meer in staat om tabletten te slikken, dien dan zelf de noodinjectie toe in je bovenbeenspier en BEL DIRECT 112. Wees niet bang om de injectie te geven of iets verkeerd te doen. Als je niets doet kunnen de gevolgen veel erger zijn.
Is de patiënt niet meer in staat zelf te handelen?
Dan MOET degene die in de buurt is direct handelen. Dien EERST de noodinjectie toe en bel DAARNA 112. Een Addisoncrisis is potentieel dodelijk! Door snel te handelen kun je het leven van de patiënt redden.
(Bron en meer informatie: Nederlandse Hypofyse Stichting)
Hallo.
Er is slechts 1 “soort” ziekte van Addison, n.l. primaire bijnierschors insuficiëntie. Het gevolg van auto-immuunziekte. Een crisis kán voorkomen bij de primaire én bij de secundaire vorm.
Het is een zeldzame ziekte die dodelijk kán aflopen.