Pernicieuze anemie, ook wel bekend als de ziekte van Addison-Biermer, is een bepaald soort bloedarmoede die kan ontstaan als gevolg van een auto-immuun gastritis. Dit is een aandoening waarbij de slijmvlieslaag in de maag blijvend beschadigd kan zijn.
Auto-immuun gastritis
Auto-immuun gastritis is een aandoening waarbij het afweersysteem de eigen cellen in de maag ‘aanvalt’. De slijmvlieslaag aan de binnenkant van de maag raakt daardoor blijvend beschadigd. Hierdoor kan een pernicieuze anemie ontstaan. Pernicieuze anemie is dus geen op zichzelf staande aandoening. Het komt alleen voor als gevolg van een auto-immuun gastritis.
Bij pernicieuze anemie is er sprake van een vitamine B12 tekort. Dit kan op den duur (blijvende) klachten veroorzaken.
Auto-immuun gastritis wordt ook wel type-A-gastritis genoemd.
De maag
De maag is een belangrijk onderdeel van ons spijsverteringskanaal. De binnenkant van de maag is bedekt met een dikke slijmvlieslaag. Klieren in het maagslijmvlies produceren maagsap. Maagsap bevat onder andere zoutzuur en spijsverteringsenzymen. Het zoutzuur doodt vele bacteriën die we met ons voedsel binnenkrijgen.
Daarnaast activeert het zoutzuur de spijsverteringsenzymen. Onder de slijmvlieslaag zit een laag met zenuwen en bloedvaten. De buitenkant van de maag bestaat uit een dikke spierlaag. Deze spieren zorgen ervoor dat voedsel wordt fijngemalen en vermengd met maagsap.
Auto immuun gastritis
Pernicieuze anemie ontstaat als gevolg van auto-immuun gastritis. Auto-immuun gastritis is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam antistoffen aanmaakt tegen het eigen maagslijmvlies. Het lichaam valt als het ware het eigen maagslijmvlies aan waardoor een blijvende ontsteking van het maagslijmvlies ontstaat. Dit wordt ook wel een chronische gastritis genoemd. Het maagslijmvlies kan op den duur blijvend veranderen en veel dunner worden. Dit wordt atrofische gastritis genoemd. Atrofie is het verkleinen of verschrompelen van weefsel.
Atrofische gastritis
Bij atrofische gastritis zijn de klierbuizen in het maagslijmvlies die maagsap produceren sterk in aantal en lengte verminderd.
Hierdoor wordt er veel minder maagsap geproduceerd dan normaal. In maagsap zit behalve zoutzuur en spijsverteringsenzymen ook het stofje ‘intrinsic facor.’ Dit stofje is noodzakelijk voor de opname van vitamine B12 uit ons voedsel verderop in het spijsverteringskanaal. Wanneer vitamine B12 niet opgenomen kan worden, ontstaat op termijn een tekort aan deze vitamine. Een vitamine B12 tekort kan na verloop van tijd veel lichamelijk klachten veroorzaken.
Een vitamine B12 tekort kan veel verschillende oorzaken hebben. We spreken alleen van pernicieuze anemie als het tekort veroorzaakt wordt door auto-immuun gastritis. In alle andere gevallen spreken we van een vitamine B12 tekort en niet van pernicieuze anemie.
Doordat het lichaam beschikt over grote reservehoeveelheden vitamine B12, duurt het een aantal jaren voordat een vitamine B12 tekort ontstaat.
De eerste klachten die optreden bij pernicieuze anemie komen overeen met klachten bij de ‘normale’ en meest gangbare vormen van bloedarmoede:
– bleek zien
– een slap en moe gevoel
– licht in het hoofd
– een gebrek aan eetlust
Sommige mensen krijgen last van:
– een pijnlijke, branderige tong
– gewichtsverlies
– diarree
Op den duur heeft een vitamine B12 tekort neurologische gevolgen omdat het zenuwstelsel wordt aangetast. Patiënten klagen over tintelingen en een dof gevoel in handen en voeten. Dit kan overgaan in een zwaar gevoel en moeilijkheden met lopen. Ook kunnen er coördinatieproblemen en psychische stoornissen optreden.
De diagnose ‘pernicieuze anemie’ kan alleen gesteld worden als u auto-immuun gastritis heeft. In andere gevallen wordt een vitamine B12 tekort namelijk geen pernicieuze anemie genoemd.
De diagnose auto-immuun gastritis
De diagnose ‘auto-immuun gastritis’ wordt meestal gesteld door een combinatie van de volgende onderzoeken:
– Bloedonderzoek naar antistoffen tegen intrinsic factor.
Wanneer deze antistoffen in het bloed aangetoond worden, wijst dat op auto-immuun gastritis. Bij bloedonderzoek kan de arts ook het vitamine B12 gehalte bepalen.
– Kijkonderzoek van de maag (gastroscopie).
Een gastroscopie gebeurt door middel van een endoscoop. Dit is een flexibele slang met daarop een lampje en een kleine videocamera. De arts brengt de endoscoop via uw mond en slokdarm in uw maag. De arts kan zo de binnenkant van uw maag goed bekijken. Wanneer de slijmvlieslaag in de maag veel dunner is dan normaal wijst dat op atrofische gastritis.
Tijdens een gastroscopie kan de arts hapjes weefsel (biopten) van het maagslijmvlies nemen. Deze biopten worden onder de microscoop onderzocht. Meestal kan vervolgens de diagnose gesteld worden.
De behandeling bij pernicieuze anemie bestaat uit vitamine B12 injecties. Vitamine B12 wordt dan in de (bil)spieren gespoten en zo in de bloedbaan opgenomen.
Het slikken van voedingssupplementen met vitamine B12 is bij pernicieuze anemie niet voldoende. Ook de extra ingenomen vitamine B12 kan niet opgenomen worden, vanwege het gebrek aan intrinsic factor.
(Bron: Maag Lever Darm Stichting)
