Een depressie is een aandoening die de stemming en de gevoelens raakt. Als je eraan lijdt, kun je ondergedompeld raken in somberheid. Je verliest je interesse in de mensen en de dingen om je heen en kunt niet meer echt genieten. Als de gevoelens van somberheid langer dan twee weken duren, is het zaak actie te ondernemen in de vorm van preventie of behandeling.
Veel mensen hebben er last van
Depressie komt van alle psychische aandoeningen het meest voor. Het zijn vaker vrouwen dan mannen die eraan lijden. Maar iedereen kan er last van hebben, ongeacht leeftijd, opleiding of etnische afkomst. Zo’n vijf procent van de mensen in Nederland heeft jaarlijks een depressie. Maar het percentage dat ooit in het leven een depressie heeft, ligt vele malen hoger (bijna 19%).
Een depressie gaat soms voorbij, maar meestal niet vanzelf. Ongeveer de helft van de mensen met een depressie herstelt binnen drie maanden. Een ander deel, ongeveer één vijfde, kan er jarenlang last van hebben.
Waaraan herken je een depressie?
Depressieve klachten zijn soms niet goed te herkennen. Veel van de klachten kunnen ook op iets anders duiden. Toch zijn er wel duidelijke aanwijzingen. Als je aan een depressie lijdt, heb je altijd last van
– een sombere stemming
– vermindering van interesse of plezier.
Daarnaast zijn er meer symptomen. Wie een depressie heeft, heeft altijd wel minstens vijf van de volgende klachten:
– gewichtsverandering, verlies van eetlust of juist heel veel eten
– slecht slapen, slapeloosheid of het tegenovergestelde: heel veel slapen
– een extreem onrustig gevoel, moeite met stil zitten
– lusteloos, traag en moe, gebrek aan energie
– prikkelbaar
– het gevoel niets waard te zijn of een schuldgevoel
– moeite met concentreren, denken en beslissingen nemen
– veel piekeren
– geen zin in seks
– vaak denken aan de dood en aan zelfdoding.
Deze symptomen worden ook genoemd in het handboek dat psychiaters gebruiken, de DSM-5 (de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).
Maar je kunt het ook anders benoemen. Oud-schaatser Stefan Groothuis heeft het over de ‘kortsluiting’ in zijn hoofd. En cabaretier Mike Boddé spreekt van een ‘intens gevoel van dreiging’. Een vrouw schrijft: ‘Je leeft in een voortdurende begrafenisstoet’.
Soorten depressie
Hulpverleners kijken meestal het eerst naar de ernst van de depressie. Is het licht, zwaar of matig (tussen licht en zwaar in)? Maar er zijn ook verschillende soorten depressie.
Bijvoorbeeld depressie na de bevalling, seizoensgebonden depressie of een zogenaamde dysthyme stoornis, die wel langdurig is maar minder heftig. Ook is er de combinatie van depressie met het tegenovergestelde: een extreem uitbundige stemming. In dat geval gaat het om een bipolaire of manisch-depressieve aandoening.
Licht of zwaar?
Niet alle depressies zijn hetzelfde. De aandoening kan variëren van licht tot zeer zwaar. Een lichte depressie kan voorbijgaan, maar kan ook in ernstiger vormen overgaan. Omgekeerd kan een zware depressie weer afzwakken naar een lichtere depressie. Als een depressie het dagelijks leven sterk beïnvloedt, is het nodig professionele hulp te zoeken. Een gesprek met de huisarts is meestal de eerste stap. Het onderscheid tussen een lichtere en een zwaardere depressie is niet altijd duidelijk. Hulpverleners kijken meestal naar het aantal symptomen en naar de mate waarin iemand nog redelijk kan functioneren. Heb je ongeveer vijf symptomen (kijk bij: wat is een depressie), dan kun je spreken van een lichte depressie. Bij zes tot zeven symptomen is sprake van een matige depressie en bij meer dan acht van een zware depressie (zelftest).
Lichte depressie
Bij een lichte depressie lukt het vaak nog om de meeste dagelijkse bezigheden te blijven doen. Maar ook dan is het nodig de klachten serieus te nemen. Er kan dan nog veel gedaan worden op het gebied van preventie, om ernstiger klachten te voorkomen.
Zware depressie
Een zware depressie herken je, doordat er veel symptomen optreden of doordat de verschijnselen snel erger worden. Zware depressies hebben een grote invloed op het dagelijks leven: je gaat op den duur nergens meer naar toe, het lukt niet meer om te werken, boodschappen te doen, voor kinderen te zorgen en een normaal dag- en nachtritme te volgen. De toekomst, het verleden, het hier en nu: alles lijkt een zwart gat. Sommige mensen denken aan de dood: doodgaan lijkt voor hen minder erg dan met depressie dóórleven.
Psychotische depressies
Soms raakt iemand met een zware depressie de grip op de werkelijkheid kwijt. Er kunnen dan wanen of hallucinaties optreden, gedachten die vreemd of onwaar zijn. Zo kan je ervan overtuigd raken dat je niets meer waard bent. Een psychotische depressie wordt meestal tot de zwaardere vormen van depressie gerekend.
Chronische depressie
Mensen die ooit een depressie hebben gehad, houden soms restverschijnselen over, zoals vermoeidheid en weinig energie, slecht slapen en lichte neerslachtige gevoelens. Maar een depressie kan ook chronisch – langdurig – worden. We spreken van een chronische depressie wanneer de verschijnselen langer dan twee jaar duren en de klachten ernstig zijn. Periodes met zware klachten worden soms afgewisseld met periodes waarin het beter gaat. Van de mensen die aan een depressie lijden wordt het bij 15 tot 20% chronisch.
Dysthyme stoornis
Een lichtere vorm van een chronische depressie is de dysthyme stoornis of dysthymie. Het diagnostisch handboek voor psychiaters (DSM-5) noemt zowel dysthymie als de chronische depressie een persisterende depressieve stoornis. Persisterend, omdat beide soorten minstens twee jaar duren. Bij een dysthyme stoornis kan degene die er aan lijdt, redelijk functioneren in het dagelijkse leven. De klachten zijn meestal niet al te ernstig en lang niet alle symptomen van depressie zijn van toepassing. Wel brengt deze aandoening vaak langdurige somberheid met zich mee, die vrijwel de hele dag voelbaar is. Het kan ook zijn dat de klachten er even een poosje niet zijn, maar dat duurt nooit lang. Terwijl 5% van de mensen jaarlijks aan een depressie lijdt, heeft ongeveer 1% een dysthyme stoornis.
Seizoensgebonden depressie
Er zijn mensen die zich steevast in een bepaalde periode van het jaar neerslachtig voelen. Meestal is dat in de herfst of de winter maar het kan ook in andere jaargetijden zijn (ernstige voorjaarsmoeheid). Afgezien van de somberheid die in zo’n periode toeslaat, slapen of eten deze mensen vaak veel en voelen zij zich erg moe. Omdat de symptomen deels in de tegenovergestelde richting gaan – zoals veel eten en slapen in plaats van weinig, gewichtstoename i.p.v mager worden – noemt men dit wel een ‘atypische’ depressie. Vooral meisjes en vrouwen hebben een grote gevoeligheid voor een seizoensgebonden depressie. Behandeling kan helpen, o.a. met lichttherapie.
Postpartum depressie (na de bevalling)
Iedere vrouw heeft na de bevalling wel eens huilbuien of voelt zich extra kwetsbaar. ‘De hormonen spelen op’, hoor je dan zeggen. Maar als de neerslachtigheid hardnekkig is en lang aanhoudt, kan er sprake zijn van een postpartum depressie. (Lees ook over Suzanne: “Moedergevoel maakt plaats voor postnatale depressie”.) Vroeger werd dit een ‘postnatale depressie’ genoemd. Die term kan tot misverstanden leiden. Postnataal betekent letterlijk ‘na de geboorte’, terwijl niet de baby depressief is maar de moeder. Daarom spreekt men tegenwoordig van postpartum depressie, wat letterlijk ‘na de bevalling’ betekent. De gevoelens van somberheid treden meestal enkele weken na de bevalling op en uiterlijk binnen vier maanden. Maar soms kan het je al overvallen tijdens de zwangerschap, of na een miskraam of abortus. Vrouwen die dit treft zijn niet zo maar angstig, moe of verdrietig. Zij voelen zich extreem prikkelbaar en neerslachtig. Soms zijn er psychotische of manische symptomen. Het is belangrijk deze vorm van depressie serieus te nemen, want dan is het goed te behandelen. Via de site van het Fonds Psychische gezondheid is een informatiebrochure beschikbaar over de postpartum depressie.
Bipolaire of manisch-depressieve stoornis
Leven in uitersten, met daar tussenin rustige periodes: dat is kenmerkend voor deze aandoening. Depressieve stemmingen en extreem opgewekte, manische stemmingen wisselen elkaar af. Op een periode met intense gevoelens van somberheid kan een extreem uitbundige fase volgen. In zo’n manische fase voel je je abnormaal vrolijk, daadkrachtig en overmoedig, maar ook prikkelbaar en licht ontvlambaar. Tussen de verschillende fases in, zijn er relatief rustige periodes. De symptomen van een bipolaire stoornis zijn dus tegenstrijdig: naast somberheid ook een uitgelaten stemming, druk gedrag, prikkelbaarheid, verhoogde spraakzaamheid en een opgeblazen gevoel van eigenwaarde.
De klachten van een bipolaire stoornis kunnen afnemen of verdwijnen bij een goede behandeling. Medicijnen spelen daarbij een essentiële rol. Het is belangrijk om de manische of depressieve fases in een vroeg stadium te herkennen. De Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen beschikt over nuttige informatie (www.vmdb.nl).
(Bron: Depressievereniging.nl)
