Een onderhuidse pomp die lage doses spierontspannende middelen toedient. Daarmee zorgen het Erasmus MC, Rijndam Revalidatie en thuisziekenhuis Care4Homecare dat patiënten met spasticiteit minder vaak naar het ziekenhuis moeten. ‘Bij mensen met multiple sclerose is deze behandeling nog te weinig bekend.’
Bij spasticiteit trekken de spieren onwillekeurig samen doordat reflexen afkomstig uit de hersenen verstoord zijn. Een medicijn kan ervoor zorgen dat de spieren ontspannen. Dit medicijn kan in tabletvorm worden ingenomen, vertelt anesthesioloog-pijnspecialist Eugène Quant van het Erasmus MC. ‘Maar dan heb je hoge doses nodig: 100 milligram per dag. De medicijnen hebben veel bijwerkingen. Wij kunnen bij patiënten onderhuids een intrathecale medicijnpomp aanbrengen. Bij toediening via de pomp heb je maar een duizendste van de orale dosis nodig.’
Dat werkt als volgt. Vanuit een onderhuids op de rug aangebrachte mechanische pomp loopt een flinterdun buisje naar de met hersenvocht gevulde ruimte in het ruggenmerg. De medicatie loopt door het slangetje en komt zo direct op de plek waar de spieren worden aangestuurd. De pomp is verbonden met streng beveiligde software waarmee de doses worden ingesteld.
Het pompsysteem is niet nieuw. Ook patiënten met kanker krijgen dergelijke onderhuidse pompen aangemeten. Dan wordt er pijnmedicatie in gedaan. De werkwijze in het Erasmus MC voor patiënten met spasticiteit is wél uniek. Voor plaatsing van een pomp wordt de patiënt één dag opgenomen in het Erasmus MC. De anesthesist plaatst pomp onder plaatselijke verdoving en sedatie onder de huid in de rug van de patiënt. Vervolgens gaat de patiënt twee weken lang naar Rijndam Revalidatie om te leren omgaan met de pomp. Thuisziekenhuis Care4homecare komt in het vervolg thuis bij de patiënt om de pomp na te vullen.
Op andere plaatsen in Nederland en in het buitenland gaan patiënten onder volledige narcose om de pomp te plaatsen. Ze moeten een paar dagen worden opgenomen. ‘Dat is belastend, zeker als patiënten door hun aandoening zwaar zijn aangedaan’, vertelt Quant. ‘Dat de pomp in onze werkwijze bij patiënten thuis of in de instelling waar ze wonen wordt nagevuld is ontlastend. Vroeger moesten patiënten daarvoor naar het ziekenhuis. Je kunt je voorstellen dat dat een onderneming is als je in een rolstoel zit.’
Het Erasmus MC is het grootste centrum van Nederland dat deze ingrepen doet bij patiënten met spasticiteit. Quant: ‘Care4homecare heeft 900 patiënten met zo’n pomp onder haar hoede. Van hen hebben 400 tot 450 mensen hun pomp hier gekregen.’
Multiple sclerose
Quant denkt dat meer mensen met spasticiteit gebaat zouden zijn met een intrathecale pomp. ‘Er is sprake van onderbehandeling, vooral bij patiënten met MS. Ik schat dat slechts tien procent van de patiënten die baat kunnen hebben bij zo’n pomp, er daadwerkelijk een heeft.’ Patiënten met MS krijgen de pomp doorgaans pas in een laat stadium, als de spasticiteit al geruime tijd bestaat en mensen vaak al in een instelling verblijven. De pomp is ook dan zeker zinvol, beklemtoont Quant. ‘Bij MS worden de spasmen na verloop van tijd zo hevig dat het verzorgen van patiënten moeilijk wordt. Ze kunnen hun armen en benen nauwelijks meer buigen, waardoor dagelijkse dingen als wassen en aankleden heel zwaar is.’
Als een patiënt met MS de pomp al krijgt wanneer de spasticiteit net begint, kan er een groot verschil worden gemaakt, denkt Quant. ‘Een patiënt kan met zo’n pomp langer op de been blijven, en voor zichzelf zorgen. Revalidatieartsen van Rijndam kunnen daarbij helpen.’
Dottertechniek
Quant en zijn collega-anesthesiologen hebben tien jaar ervaring met de implantatieprocedure en kunnen daardoor ook complexe ingrepen aan. ‘Zo was er iemand met een blokkade in het ruggenmerg waardoor het medicijn niet op de juiste plek terecht kon komen. Met een dottertechniek hebben we die blokkade opengemaakt waardoor medicijn toch via de pomp kan worden toegediend. Daarvoor is een goede samenwerking met de experts van radiologie onontbeerlijk. Zij kunnen met hoogwaardige CT-scans exact aangeven waar het probleem zit.’
(Bron en meer informatie: Erasmus MC)
